علت روغن زدن سر شمع خودرو چیست؟

روغن زدن سر شمع خودرو، یکی از مشکلات رایج و درعین‌حال نگران‌کننده در دنیای مکانیک خودرو است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر عملکرد موتور تأثیر بگذارد. این پدیده، نه‌تنها می‌تواند عملکرد موتور را تحت‌تأثیر قرار دهد، بلکه در صورت بی‌توجهی، ممکن است به آسیب‌های جدی‌تر و پرهزینه‌تری نیز منجر شود. علت روغن زدن سر شمع خودرو معمولاً به نشتی روغن به محفظه احتراق مربوط می‌شود و تشخیص زودهنگام آن برای جلوگیری از مشکلات بزرگ‌تر ضروری است. برای آگاهی بیشتر از این موضوع، تا انتها همراه ما باشید.

روغن زدن سر شمع خودرو به چه معناست؟

این مشکل به حالتی گفته می‌شود که روغن موتور به دلایل مختلفی وارد محفظه احتراق شده و روی الکترودهای شمع خودرو رسوب می‌کند. این رسوب روغن می‌تواند به‌صورت لایه‌ای نازک یا تجمعی غلیظ و چرب ظاهر شود.

این قطعه نقش حیاتی در فرآیند جرقه‌زنی و احتراق سوخت و هوا در سیلندرها دارد. زمانی‌که روغن روی سر آن‌ها جمع می‌شود، توانایی شمع برای تولید جرقه قوی و مؤثر کاهش می‌یابد. این مشکل می‌تواند منجر به احتراق ناقص، کاهش قدرت موتور، افزایش مصرف سوخت و حتی آسیب به سایر اجزای موتور شود. تشخیص به‌موقع علت روغن زدن سر شمع خودرو و یافتن آن، برای حفظ سلامت و عملکرد بهینه موتور خودرو بسیار مهم است.

مهم‌ترین دلایل روغن زدن سر شمع خودرو

این اتفاق می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که هر یک به نوعی باعث نشت روغن به محفظه احتراق یا روی این قطعه می‌شوند. شناخت این دلایل، به تشخیص دقیق مشکل و انتخاب روش تعمیر مناسب کمک می‌کند.

• خرابی رینگ پیستون و تأثیر آن روی روغن زدن شمع

رینگ‌های پیستون حلقه‌های فلزی هستند که در شیارهای پیستون قرار می‌گیرند و وظیفه آب‌بندی بین پیستون و دیواره سیلندر را برعهده دارند. این رینگ‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: رینگ‌های فشاری (کمپرسی)، میانی و روغن.

نوع روغن وظیفه دارد روغن اضافی روی دیواره سیلندر را پاک کرده و به کارتل بازگرداند تا از ورود آن به محفظه احتراق جلوگیری شود. زمانی‌که رینگ‌های پیستون، به‌ویژه نمونه‌های روغن، دچار ساییدگی، شکستگی یا چسبندگی می‌شوند، نمی‌توانند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهند.

در نتیجه، روغن موتور از کنار پیستون‌ها عبور کرده و وارد محفظه احتراق می‌شود. سپس، این روغن روی سر شمع‌ها می‌نشیند و باعث روغن زدن سر آن خواهد شد. علل خرابی رینگ پیستون را می‌توان استفاده از روغن نامناسب، تعویض دیرهنگام روغن، گرم شدن بیش‌ازحد موتور، فرسودگی طبیعی و حتی مشکلات در مونتاژ اولیه موتور بیان کرد.

• نقش واشر سرسیلندر در روغن زدن سر شمع خودرو

واشر سرسیلندر یک قطعه آب‌بندی حیاتی است که بین بلوک سیلندر و سرسیلندر قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی آن، آب‌بندی کامل محفظه احتراق و جلوگیری از اختلاط مایعات (آب رادیاتور و روغن موتور) با یکدیگر و همچنین با گازهای احتراق است.

در صورت خرابی یا سوختن واشر سرسیلندر، این آب‌بندی از بین می‌رود. یکی از پیامدهای این خرابی، نشت روغن از مسیرهای روغن‌کاری این بخش به داخل محفظه احتراق یا روی شمع‌ها است که خود از عوامل اصلی علت روغن زدن سر شمع خودرو محسوب می‌شود.

سوختن این واشر معمولاً به‌دلیل گرم شدن بیش‌ازحد موتور، مشکلات در سیستم خنک‌کننده یا نصب نادرست آن اتفاق می‌افتد. روغن‌زدگی ناشی از این قطعه معمولاً با علائم دیگری مانند کاهش آب رادیاتور، ورود آب به روغن (ایجاد حالت شیری رنگ در روغن موتور) یا ورود روغن به آب رادیاتور (دیدن لکه روغن در مخزن انبساط) همراه است.

• خرابی کاسه نمد سوپاپ و نشتی روغن روی شمع

کاسه نمد سوپاپ (Valve Stem Seal) قطعات لاستیکی کوچکی هستند که در انتهای ساق سوپاپ‌ها نصب می‌شوند. وظیفه اصلی آن‌ها آب‌بندی بین ساق سوپاپ و گاید سوپاپ است. این کاسه نمدها از ورود روغن موتور از ناحیه سرسیلندر (که برای روان‌کاری سوپاپ‌ها استفاده می‌شود) به داخل محفظه احتراق جلوگیری می‌کنند.

با گذشت زمان و کارکرد موتور، کاسه نمد سوپاپ‌ها می‌توانند فرسوده، خشک و شکننده شوند. در این حالت، خاصیت آب‌بندی خود را از دست داده و اجازه می‌دهند تا روغن از اطراف ساق سوپاپ‌ها به داخل پورت‌های ورودی یا خروجی و سپس به محفظه احتراق نشت کند.

این روغن روی الکترودهای شمع می‌نشیند که یک علت روغن زدن سر شمع خودرو محسوب می‌شود. یکی از علائم رایج خرابی این بخش، دود آبی رنگ اگزوز، به‌خصوص هنگام روشن کردن ماشین پس از مدتی توقف یا هنگام گاز دادن ناگهانی پس از رها کردن پدال گاز است.

علائم همراه با روغن زدن سر شمع خودرو که باید جدی گرفته شوند

روغن زدن سر شمع خودرو معمولاً با علائم دیگری همراه است که می‌توانند نشان‌دهنده شدت مشکل و کمک به تشخیص دقیق‌تر علت باشند. توجه به این علائم برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به موتور الزامی است.

• دود آبی رنگ از اگزوز: یکی از بارزترین نشانه‌های سوختن روغن در محفظه احتراق، خارج شدن دود آبی رنگ از اگزوز است. این دود معمولاً در هنگام روشن کردن خودرو پس از مدتی توقف (به‌دلیل جمع شدن روغن در سیلندرها) یا هنگام گاز دادن ناگهانی مشاهده می‌شود.
• کاهش سطح روغن موتور: از آنجا که روغن در حال سوختن است، سطح روغن موتور در کارتل به‌تدریج کاهش می‌یابد. نیاز به افزودن مداوم روغن به موتور می‌تواند نشانه‌ای از این مشکل باشد.
• کاهش قدرت موتور و شتاب‌گیری ضعیف: شمع‌های آغشته به روغن نمی‌توانند جرقه قوی و مؤثری را تولید کنند که منجر به احتراق ناقص و در نتیجه کاهش قدرت موتور و ضعف در شتاب‌گیری می‌شود.
• افزایش مصرف سوخت: احتراق ناقص به‌‎دلیل روغن زدن سر شمع خودرو، باعث می‌شود موتور برای تولید همان میزان قدرت، به سوخت بیشتری نیاز داشته باشد.
• مشکل در روشن شدن خودرو: به‌خصوص در هوای سرد، شمع‌های چرب ممکن است نتوانند جرقه لازم برای روشن شدن موتور را به‌درستی تولید کنند.
• کارکرد نامنظم موتور (لرزش یا ریپ زدن): زمانی‌که برخی از سیلندرها به‌درستی کار نمی‌کنند، موتور ممکن است دچار لرزش یا ریپ زدن شود که این خود به علت روغن زدن سر شمع خودرو رخ می‎دهد.
• بوی سوختن روغن: گاهی اوقات ممکن است بوی سوختن روغن از اگزوز یا حتی از محفظه موتور به مشام برسد.

تاثیر روغن زدن سر شمع خودرو بر عملکرد موتور و مصرف سوخت

پس از آگاهی از علت روغن زدن سر شمع خودرو، لازم است تا با تأثیرات مخرب آن بر عملکرد کلی موتور و مصرف سوخت آشنا شوید.

• اختلال در فرآیند احتراق: مهم‌ترین وظیفه این قطعه، تولید جرقه قوی و به‌موقع برای احتراق مخلوط سوخت و هوا است. وقتی روغن روی الکترودهای شمع رسوب می‌کند، خاصیت عایق الکتریکی آن را کاهش می‌دهد و مانع از تولید جرقه مؤثر می‌شود. این امر به احتراق ناقص یا عدم احتراق در سیلندر منجر خواهد شد.
• کاهش قدرت و راندمان موتور: احتراق ناقص به‌معنای عدم آزاد شدن کامل انرژی نهفته در سوخت است. این امر مستقیماً به کاهش قدرت خروجی موتور، شتاب‌گیری ضعیف و عملکرد کلی پایین‌تر خودرو منجر می‌شود. همچنین، راندمان حرارتی موتور نیز کاهش می‌یابد.
• افزایش مصرف سوخت: برای جبران کاهش قدرت ناشی از احتراق ناقص، راننده مجبور است بیشتر پدال گاز را فشار دهد. این امر به‌معنای تزریق سوخت بیشتر به سیلندرها است که نتیجه آن افزایش چشمگیر مصرف سوخت خواهد بود. علاوه بر این، سیستم کنترل موتور (ECU) ممکن است با تشخیص احتراق ناقص، برای بهبود وضعیت، میزان پاشش سوخت را افزایش دهد که خود به مصرف سوخت بیشتر دامن می‌زند.
• افزایش آلایندگی: سوختن ناقص سوخت و روغن در محفظه احتراق، منجر به تولید مقادیر بیشتری از آلاینده‌های مضر مانند هیدروکربن‌های نسوخته (HC) و مونوکسید کربن (CO) می‌شود. این آلاینده‌ها نه‌تنها برای محیط‌زیست مضر هستند، بلکه می‌توانند به کاتالیزور خودرو نیز آسیب برسانند و باعث گرفتگی آن شوند.
• آسیب به قطعات دیگر موتور: تجمع کربن و روغن ناشی از احتراق ناقص می‌تواند روی سوپاپ‌ها، پیستون‌ها و دیواره سیلندرها رسوب کند. این رسوبات می‌توانند باعث چسبندگی رینگ‌ها، کاهش کمپرس موتور و حتی آسیب به یاتاقان‌ها شوند.
• کاهش عمر شمع: شمع‌های آغشته به روغن و کربن زودتر فرسوده می‌شوند و نیاز به تعویض مکرر پیدا می‌کنند که یکی از پیامدهای روغن زدن سر شمع خودرو به‌شمار می‌رود.

روش‌های تشخیص روغن زدن سر شمع خودرو

تشخیص علت روغن زدن سر شمع خودرو شامل بررسی‌های بصری و توجه به علائم عملکردی موتور است. در اینجا به برخی از روش‌های رایج تشخیص اشاره می‌کنیم.

• بازدید چشمی شمع‌ها: این اولین و مهم‌ترین گام، بازدید چشمی است. این قطعه را از موتور جدا کنید و الکترودهای آن را به‌دقت مورد بررسی قرار دهید.
• شمع نرمال: الکترودها باید به رنگ قهوه‌ای روشن یا خاکستری باشند و اثری از روغن یا رسوب کربن زیاد روی آن‌ها نباشد.
• شمع روغن‌زده: اگر روی الکترود مرکزی و پایه قطعه، لایه‌ای چرب، سیاه و براق از روغن مشاهده کردید، نشان‌دهنده روغن زدن سر شمع خودرو است. این روغن می‌تواند به‌صورت مرطوب یا خشک‌شده و به‌شکل رسوبات کربنی چرب باشد.
• تست کمپرس موتور (Compression Test): با انجام این تست می‌توان سلامت رینگ‌های پیستون و سوپاپ‌ها را ارزیابی کرد. در این تست، فشار تراکم در هر سیلندر اندازه‌گیری می‌شود. اگر فشار کمپرس در یک یا چند سیلندر به‌طور قابل توجهی پایین‌تر از حد استاندارد باشد، نشان‌دهنده خرابی رینگ‌های پیستون یا سوپاپ‌ها است که در تشخیص علت روغن زدن سر شمع خودرو بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
• تست نشت سیلندر (Leak-Down Test): این آزمایش دقت بیشتری نسبت به تست کمپرس دارد. همچنین، این تست می‌تواند نقطه دقیق نشت را در رینگ‌ها، سوپاپ‌ها یا واشر سرسیلندر مشخص کند. به این‌ صورت که هوای فشرده به داخل سیلندر وارد شده و میزان افت فشار هوا و محل نشت (از اگزوز، ورودی هوا یا دهانه روغن‌ریز) بررسی می‌شود.
• مشاهده دود اگزوز: همانطور که پیش‌تر ذکر شد، دود آبی رنگ از اگزوز، به‌ویژه در زمان‌های خاص (استارت سرد، شتاب‌گیری ناگهانی)، نشان‌دهنده سوختن روغن است.
• کاهش سطح روغن موتور: بررسی منظم سطح روغن موتور و نیاز مکرر به اضافه کردن روغن، می‌تواند نشانه‌ای از مصرف روغن توسط موتور باشد.
• بوی سوختن روغن: استشمام بوی روغن سوخته از اگزوز یا از محفظه موتور نیز می‌تواند نشان‌دهنده این مشکل باشد.

سخن پایانی

روغن زدن سر شمع نشانه‌ای جدی از وجود یک مشکل درونی در موتور است. از خرابی رینگ‌های پیستون و واشر سرسیلندر گرفته تا فرسودگی کاسه نمد سوپاپ، هر یک از این عوامل می‌توانند منجر به نشت روغن به محفظه احتراق و روی این قطعه شوند. استفاده از روش‌های تشخیص مناسب علت روغن زدن سر شمع خودرو، برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر و هزینه‌های گزاف تعمیراتی ضروری است. تعویض به‌موقع قطعات فرسوده و استفاده از قطعات یدکی استاندارد، گام مهمی در افزایش طول عمر موتور و حفظ کارایی آن محسوب می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید قطعات مورد نیاز خود، می‌توانید از کارشناسان ما کمک بگیرید و با اطمینان خاطر، بهترین‌ها را برای خودروی خود انتخاب کنید.

سؤالات متداول

آیا روغن زدن سر شمع خودرو خطرناک است؟

بله، این اتفاق نشانه‌ای از وجود یک مشکل جدی در موتور است و نیاز به بررسی دارد.

آیا می‌توان با شمع‌های روغنی رانندگی کرد؟

این کار توصیه نمی‌شود؛ چراکه باعث کاهش قدرت موتور و آسیب به کاتالیزور خواهد شد.

عمر مفید شمع موتور چقدر است؟

بسته به نوع آن، این بازه بین ۳۰,۰۰۰ تا ۱۶۰,۰۰۰ کیلومتر متغیر است.